قبل از پرداختن به نحوه تولید کود کمپوست بهتر است ابتدا با انواع کمپوست آشنا شویم. در کل دو نوع کمپوست وجود دارد، کمپوست سرد و کمپوست گرم.برای تولید کمپوست راهکارهای متفاوتی وجود دارد که در زیر به چند مورد از این راهکارها خواهیم پرداخت.

نوکاریز | نحوه تولید کود کمپوست :

برای تولید کمپوست سرد ابتدا پسماندهای گیاهی و زباله های ارگانیک خود را از میان زباله ها تفکیک نمایید. زباله های ارگانیک شامل پسماندهای میوه ها، سبزیجات، تفاله چای و قهوه ، پوسته تخم مرغ و … می شود. بعد از انجام عملیات جداسازی، آنها را داخل ظرفی قرار داده و اجازه دهید برای مدتی در حدود یک سال باقی مانده و تجزیه شوند.

تهیه کمپوست گرم سریع تر صورت می گیرد ولی نیاز به مهارت باغبانی بالایی دارد. می توان در فصول گرم سال در طول یک الی سه ماه کمپوست گرم را آماده کرد. برای تهیه کمپوست گرم و سریع به این چهار قلم نیاز دارید: نیتروژن، کربن، هوا و آب.

این مواد با قرار گرفتن در کنار هم باعث تغذیه میکروارگانیسم ها می شوند که این فرایند باعث تسریع در عمل تجزیه مواد ارگانیک می شود. به کمپوستی که تولید آن به وسیله کرمها انجام می گیرد ورمی کمپوست اطلاق می گردد. کرمها با تغذیه از غذای باقیمانده ما، از خود فضولاتی حاوی نیتروژن تولید می کنند البته برای این کار نمی توان از هر کرمی استفاده کرد.

برای این کار بایستی از کرم های قرمز در تولید کمپوست استفاده نمود. برای تهیه کرم های کمپوست می توانید آنها را با قیمتی مناسب از سایت های اینترنتی یا مغازه فروش لوازم باغبانی محلی خریداری کنید.

از چه چیزهایی می توان برای تولید کود کمپوست استفاده کرد؟

کمپوست کردن می تواند بهترین راهکار برای استفاده مفید از موادی باشد که در داخل یخچال بدون استفاده باقی مانده اند. در داخل آشپزخانه خود یک قابلمه قدیمی یا سطلی از جنس قلع برای این کار در نظر بگیرید و موادی که قرار است از آنها برای تولید کمپوست استفاده کنید در داخل آن بریزید.

موادی که از آنها می توان در تولید کود کمپوست استفاده کرد عبارتند از: پوست انواع میوه، پوست سبزیجات، تفاله چای و قهوه، پوست تخم مرغ، باقی مانده سبزیجات غیر خوراکی، برگ های خشکیده، چوب کاملا خرد شده و مالچ، پوشال، روزنامه خرد شده، خاک اره ی چوب و مواد عاری از افزودنی ها.

نکته: موادی مثل سیر و پیاز چون برای کرم های کمپوست دفع کننده می باشند و حضور آنها در سلامت باغچه تاثیر گذار است بهتر است در این لیست قرار نگیرند.

نوکاریز | موادی که نباید در تولید کود کمپوست استفاده شوند :

1- هر موادی که حاوی گوشت، روغن و چربی بوده باشد.

2- پسماندهای گیاهان مریض

3- خاک هایی که حاصل چوب فرآوری شده می باشند

4- مدفوع سگ و گربه

5- چیزهایی که دانه علف هرز داشته باشد.

6- لبنیات

موارد ذکر شده علاوه بر اینکه هیچ فایده ای برای باغچه شما ندارند بلکه می توانند سبب بو گرفتن کمپوست شما شوند. همچنین وجود این مواد می تواند جذب کننده حیوانات خانگی باشد. برای داشتن کمپوستی موفق از این موارد اجتناب کنید.

نوکاریز | گام های تولید کود کمپوست :

تولید کمپوست چهار گام دارد که در ادامه گام های تولید کود کمپوست را برای شما شرح می دهیم.

گام اول :

مواد قهوه ای رنگ (مواد حاوی کربن) و سبز (مواد حاوی نیتروژن) را با همدیگر مخلوط نمایید. برای درست کردن تل کمپوست گرم بهتر است برای حدود 90 سانتی متر عمق مواد کافی داشته باشید. بایستی مواد مرطوب و سبز با مواد خشک و قهوه ای ترکیب شوند.

سپس با استفاده از مواد سبز و قهوه ای شروع به ساختن کمپوست نمایید. در صورتی که ظرف کمپوستتان خیلی خیس بوده و بو گرفته، مواد قهوه ای بیشتری اضافه کنید و بالعکس در صورت قهوه ای و خشک بودن زیاد آن بهتر است آیتم های سبز را بیشتر کرده و برای مرطوب شدن آن آب اضافه نمایید.

گام دوم:

به طور مداوم تل کمپوستی خود را آبپاشی کنید به نحوی که همواره به حالت یک اسفنج خیس به نظر برسد. در آبپاشی زیاده روی نکنید چون باعث تقلیل میکروارگانیسم ها خواهید شد. دمای کمپوست را همواره تحت نظر داشته باشید تا از نحوه درست تجزیه و کمپوست شدن آن اطمینان یابید. می توانید با فرو کردن دستتان در تل کمپوستی و احساس گرما از این روند اطمینان یابید.

گام سوم:

تل کمپوستی را هم بزنید. برای اجرای بهتر فرایند تولید کمپوست بایستی اکسیژن به همه جای کمپوست برسد. برای این کار بهتر است هر هفته یک بار با استفاده از شن کش ، تل کمپوست را بر هم بزنید تا هوا در همه جای آن جریان پیدا کند. بهترین زمان برای این کار موقع گرم شدن مرکز کمپوست است یا رسیدن دمای کمپوست به بین 54 الی 65 درجه سیلیسیوس. برهم زدن تل کمپوستی باعث تسریع در روند تولید کود کمپوست شده و مانع بو گرفتن آن می شود.

گام چهارم:

در مرحله ای از تولید کود کمپوست که دیگر گرما تولید نمی شود و رنگ کمپوست قهوه ای شده و مواد کاملا خشک و پوسیده شده اند زمان تغذیه باغتان با کود کمپوست است. در اوایل هر فصل کاشت، به بستر کاشت خود 10 الی 15 سانتی متر کمپوست بیافزایید.

نوکاریز | تولید کمپوست از پسماندهای ماهی و شیلات :

صنایع ماهیگیری و شیلات مقادیر قابل ملاحظه ای پسماند شامل ماهی های غیرقابل استفاده، ماهی های مرده یا بقایای حاصل از تمیز کردن آنها (پوست، سر، دم، فلس، استخوان، باله ها و محتویات شکم) و همچنین سایر آبزیان (خرچنگ، میگو، صدف و …) و پسماندهای آنها را تولید می کند.

به طور کلی، فرآوری ماهی، خرچنگ و میگو می تواند به  ترتیب 60-30، 85-75 و 80-40% مواد زائد جامد تولید نماید. این پسماندها بسته به نوع آبزی می توانند غنی از پروتئین و گاهی چربی باشند. برای مثال، صدف حاوی حدود 33% پروتئین و 33% کیتین (تشکیل شده از Ca و P) است. علاوه بر این، در استخرهای مراکز پرورش ماهی نیز مقادیر زیادی فضولات ماهی، لجن های جمع شده روی بیوفیلترها، ماهی های مرده و لجن های کف استخرها نیز وجود دارند که باید هر از چند هفته یک بار اقدام به تمیز نمودن آنها کرد.

شاید هیچ چیزی بدتر از انتشار بوی پسماندهای مذکور در بازارهای ماهی، کارخانجات فرآوری آبزیان یا مراکز آبزی پروری نباشد. خوشبختانه این پسماندها قابلیت تبدیل به کمپوست و ارسال به سایر نقاط جهت مصارف کشاورزی را دارند، چون منبعی غنی از مواد آلی محسوب می شوند. تهیه کمپوست از این مواد در مقایسه با کمپوست بقایای گیاهی مزرعه ای یا باغی اندکی متفاوت است. کمپوست کردن این پسماندها، اقتصادی، نسبتاً بی بو و سودمند برای دفع این پسماندها است. مهمترین عامل موفقیت در این امر، مدیریت مناسب محل تولید کمپوست می باشد.

نوکاریز | مشکل استفاده مستقیم از پسماندهای ماهی :

قبلاً این گونه پسماندها را به دلیل داشتن مقادیر قابل ملاحظه نیتروژن و فسفر و همچنین سرعت بالای تجزیه، مستقیماً به عنوان کود با خاک مخلوط می کردند. گوشت ماهی به دلیل داشتن پروتئین های محلول، چربی ها، کیتین و آمینواسیدها عمدتاً توسط آنزیم های درونی موجود در بافت ها به راحتی، حتی در شرایطی که سایر میکروارگانیسم های تجزیه کننده، مصرف کننده یا تبدیل کننده به نیترات فعال نیستند (مثل دمای پایین)، تجزیه شده و به آمونیاک فرّار تبدیل و منجر به تولید بو می شود. غلظت بالای آمونیاک باعث جلوگیری از فعالیت ارگانیسم های تولیدکننده نیترات می شود. این عمل گاهی به کمک برخی باکتری ها و قارچ ها تشدید می شود. از این رو استفاده مستقیم از پسماندهای ماهی به عنوان کود در زمین باعث تولید بوی بد ناشی از فساد می گردد. چربی ماهی نیز که بیشتر از نوع غیر اشباع است به سرعت در هوا اکسید شده و تولید بوی بد می کند. بنابراین، تجزیه هوازی و بی هوازی پسماندهای ماهی، چه در خاک و چه در توده های معمولی کمپوست، سریع بوده و تولید بوی بد ناشی از آمونیاکی می کند که قسمت اعظم آن از طریق تبخیر از دست می رود. کلسیم موجود در پسماندهای ماهی که باعث قلیایی شدن محیط می شود، دلیل دیگر هدر روی آمونیاک و کاهش ارزش کودی آن است. هدر روی آمونیاک و انتشار بو زمانی که هوادهی کمپوست تحت فشار بوده و یا آن را بر می گردانند (هم می زنند) بیشتر می شود. از این رو باید اقدامات اصلاحی انجام شود.

نوکاریز | چالش های موجود در تولید کمپوست از پسماندهای ماهی و آبزیان :

به طور کلی، پسماندهای مربوط به فرآوری آبزیانی مانند خرچنگ، میگو، صدف و … از نظر کیفی مناسب تبدیل به کمپوست نیستند. این پسماندها، گوشت و پوشش صدفی آنها و همچنین بقایای محصولات دریایی پخته شده را نیز شامل می شود.

به دلیل نسبت پایین کربن به نیتروژن (حدود 4 به 1)، قلیایی بودن و رطوبت بالای پسماندهای ماهی لازم است با مواد اسیدی دارای نسبت بالای کربن به نیتروژن مانند تراشه چوب، روزنامه، مقوا، برگ و … مخلوط شوند. رطوبت بالا و متراکم بودن بافت این پسماندها نیاز به ترکیب با مواد جاذب رطوبت و با تخلخل بالا را ایجاب می کند. تراشه  های چوب تازه برای تجزیه، دارای نیاز اکسیژن مربوط به خود هستند و زمانی که با پسماندهای ماهی (که تولید آمونیاک می کنند) مخلوط شوند، آمونیاک تولیدی باعث خنثی و اکسید شدن فنولی می شود که از ضایعات چوب آزاد شده است. در غیر این صورت، فنل ها باعث کاهش سرعت تجزیه توسط میکروارگانیسم های درگیر در فرایند کمپوست می شوند. مزیت تراشه چوب در این است که هوادهی و تخلخل بهتری درون توده ایجاد می نماید و درنهایت منجر به نیاز کمتر به برگرداندن توده می شود. هوادهی تحت فشار و برگرداندن مخلوط پسماندهای ماهی و چوب، باعث تشدید هدرروی آمونیاک می شود. این امر باعث اکسیداسیون فعال مخلوط و تولید حرارت بیشتر و انتشار بویی شبیه موی سوخته ناشی از سوختن مواد می شود. برای کمپوست ماهی در صورتی که مقدار مواد موجود برای کمپوست کم باشد و نسبت کربن به نیتروژن رعایت شده باشد، به دوبار برگرداندن توده در هفته نیاز است. هوادهی بیشتر برای خنک کردن توده باعث هدرروی بیشتر آمونیاک، انتشار بو، نیاز به بیوفیلترهای با ظرفیت بالاتر، آزاد شدن مقادیر زیادی گرما، ممانعت از تجزیه باکتریایی و در نهایت طولانی تر شدن فرایند کمپوست یا رسیدگی آن می شود. در مقابل، اگر هوادهی انجام نشود تجزیه پسماندهای ماهی تحت شرایط بی هوازی صورت پذیرفته و باعث تولید انواع آمین ها، سولفوآمین ها و سولفید هیدروژن بسیار بدبو می شود.

برای تهیه کمپوست از پسماندهای ماهی استانداردهای متفاوتی در کشورهای مختلف وجود دارد. از جمله اینکه تمامی مواد باید قبل از تبدیل به کمپوست به اندازه حداکثر 12 میلی متر خرد شوند. تمامی اجزای تشکیل دهنده کمپوست باید حداقل یک ساعت به دمای 70 درجه سانتیگراد برسند و نباید باکتری سالمونلا در نمونه کمپوست دیده شود.